Europese consument zekerheid bieden over veiligheid van de producten die hij koopt

Ouders moeten er blind op kunnen vertrouwen dat de knuffel of speelgoedauto die ze kopen voor hun kind veilig is. Dat we in Europa voorop lopen met duidelijke veiligheids- en gezondheidsnormen voor producten die op onze interne markt worden verkocht, is één van de grote realisaties van de EU. “Maar winkelrekken zien er vandaag heel anders uit dan twee decennia geleden”, zegt Europees Parlementslid Bruno Tobback (Vooruit). “Om de veiligheid en de rechten van consumenten ook in de toekomst te blijven beschermen, moet het bestaande wetgevend kader een update krijgen.” 

Het Nieuw Legislatief Kader bestaat sinds 2008. Het is de Europese wetgeving die bepaalt dat producten in de winkelrekken voldoen aan ééngemaakte Europese normen voor veiligheid en gezondheid. Alle Europese normen rond productveiligheid, markttoezicht en controle op het naleven van de kwaliteits- en veiligheidsnormen zijn op die wetgeving gestoeld. “Voor die tijd had elk land zijn eigen regels”, zegt Tobback. “De lat voor veiligheid en gezondheid lag in elke lidstaat anders. Sommige landen controleerden streng, anderen controleerden nauwelijks. Producten die een gevaar vormden voor de veiligheid of de gezondheid van de consument belandden daardoor te makkelijk in de winkel. En bedrijven die zich wel aan de regels hielden, kregen af te rekenen met oneerlijke concurrentie.”

Met de Europese wetgeving kwam er één helder kader met gelijke spelregels voor bedrijven, betere controles op de markt én meer bescherming voor consumenten. Gevaarlijke producten konden sneller worden opgespoord en van de markt worden gehaald. “Het was een broodnodige grote schoonmaak voor de interne markt, die zowel voor de consumenten als voor de bedrijven het leven heeft vergemakkelijkt.”

Andere wereld

Maar vandaag zien onze winkelrekken er helemaal anders uit dan in 2008. “Onze economie is digitaler en duurzamer geworden. En bijgevolg is ook de manier waarop we spullen kopen grondig aangepast. Driekwart van de Belgen shopt online”, zegt Tobback. “Om ervoor te zorgen dat de producten op onze markt aan de hoogste standaarden blijven voldoen, is een update van de bestaande regels echt wel nodig.” Met dit rapport presenteert het Europees Parlement haar wensenlijstje voor het voorstel van de Europese Commissie, dat volgend jaar verwacht wordt.

Het Parlement vraagt de Commissie om de regels voor fabrikanten, importeurs en verkopers te verduidelijken en te versterken. Markttoezicht moet consequenter en slimmer gebeuren, met meer focus op risicovolle producten van buiten de EU. “Of je speelgoed, cosmetica of elektronische apparatuur nu koopt in Madrid of in Leuven, je moet er blind op kunnen vertrouwen dat ze aan dezelfde Europese standaarden voldoen,” zegt Tobback.

Ook verantwoordelijk bij online verkoop

Toch is dat vandaag niet altijd het geval. In 2024 kwamen er in totaal zo’n 4.6 miljard pakjes met een waarde van minder dan 150 euro de Europese Unie binnen. 91% daarvan is afkomstig uit China. “Het grote probleem is dat een groot deel van die pakjes niet voldoet aan Europese standaarden. Ondermeer cosmetica, kinderspeelgoed en kledij blijken stoffen te bevatten die in Europa al lang verboden zijn of waarvan de maximumnormen sterk worden overschreden. Ze brengen de veiligheid en de gezondheid van gebruikers in gevaar.”, zegt Tobback.

De Europese socialisten willen dat alle online platformen verantwoordelijk en aansprakelijk worden voor wat ze verkopen. “De klassieke winkel om de hoek mag niet zomaar eender welke – mogelijk gevaarlijke – producten in de rekken leggen en verkopen. En gelukkig maar. Er is dus geen enkele reden waarom online winkels dat wél zouden mogen. Als platformen zoals Temu, Shein en Alibaba producten willen verkopen op de Europese markt, moeten ze even goed instaan voor de veiligheid ervan. Punt.”

Digitaal en duurzaam

Het parlement pleit in haar rapport ook voor duidelijkere regels rond het gebruik van AI. Bedrijven moeten transparant zijn naar hun klanten over hoe ze artificiële intelligentie inzetten. Wanneer de technologie gebruikt wordt om persoonsgegevens te verwerken of beslissingen uit te voeren die klanten beïnvloeden, moet de consument daarvan op de hoogte worden gebracht. “En je krijgt altijd het recht op uitleg en een menselijke tussenkomst.”

Ook voor reparatie, hergebruik en duurzame producten moeten er nieuwe eengemaakte regels komen. Het parlement pleit onder meer voor een harmonisatie van de BTW-regels voor hergebruikte of herstelde producten. “Herstellen zit duidelijk in de lift, maar de regels hinken nog achterop. Het mag fiscaal niet duurder zijn om een wasmachine of een broodrooster te laten herstellen, dan om een nieuwe te kopen”, zegt Tobback. “Voor reparateurs moet er een Europees kwaliteitslabel komen. Zo kunnen consumenten erop vertrouwen dat een herstelling aan de hoogste standaarden wordt uitgevoerd en het toestel in kwestie nog jaren meegaat.”

Productpaspoort

Een belangrijk speerpunt is de verdere uitrol van het Digitaal Productpaspoort, een identiteitskaart voor elk product. “Met één scan weet je waar het product vandaan komt, hoe lang het meegaat, hoe je het kan herstellen of recycleren en wat je dat zou kosten”, zegt Tobback. “Simpel en helder. Zodat jij als consument weet wat je koopt en bedrijven die hun best doen niet kapot worden geconcurreerd door anderen die de regels niet naleven.”

Met dit rapport legt het Europees Parlement de basis voor de modernisering van de interne markt. Nu is het aan de Europese Commissie om met de aanbevelingen aan de slag te gaan. “Dit is hét moment om de interne markt veiliger, eerlijker en duurzamer te maken,” zegt Tobback. “Een win voor consumenten, een win voor bedrijven en een win voor onze economie.”